Orta Oyunu, Osmanlı İmparatorluğu'nun karmaşık sosyal dokusuna ve halk kültürüne cevap veren bir tiyatro formu olarak ortaya çıkmıştır. Rum, Ermeni, Türk herkesi kollarında büyüten, elleri farklı dualara uzanmış milletleri tek bir evvel kubbenin nazarında toplayan Osmanlı İmparatorluğu’nun yaşam standartları dahilinde farklı topluluklar bir araya gelerek güldürüler sergilemeye başlamıştır. İnsanların maddi hayatlarının telaşlarından ve korkularından arınmak ve uzaklaşmak için başlattıkları bu gelenek zamanla kendine özgü özelliklerine bürünerek son halini almıştır. Orta Oyunu, Türk tiyatro geleneğinin en eski ve köklü örneklerinden biridir. Orta Oyunu, içerisinde barındırdığı mizahi unsurları ve başkişileri olan Kavuklu ve Pişekar ile dikkat çekmektedir.

 

Geleneksel Türk sanatları içerisinde orta oyununun kendine özgü bir konuma sahip olmasının nedeni onun geleneksel Türk sanatlarına kazandırdığı ivmedir. Çoğunlukla Karagöz ve Hacivat gibi gölge oyunlarından oluşan Türk tiyatromuz orta oyunu ile canlı oyuncular ile de tanışma fırsatı bulmuştur. 

 

Orta oyunu, han ya da kahvehane gibi kapalı yerlerde de oynanmakla birlikte, genel olarak açık yerlerde ortada oynanan bir oyundur. Oyunun oynandığı bu alanlara palanga adı verilmektedir. Orta oyunu içerisinde tıpkı palanga kavramına benzer birçok orta oyununa has kavram ve özellik bulunmaktadır. Şimdi ise bunları inceleyelim

 

• Palanga: Oyunun oynandığı yuvarlak ya da oval alana verilen isimdir.

• Kavuklu: Karagöz oyunundaki Karagöz’ün karşılığıdır. Oyunu başlatır, yürütür ve sonlandırır.

• Pişekar: Karagöz oyunundaki Hacivat’ın karşılığıdır.

• Zenne: Orta oyununda kadın rolünü oynayan kadın kılığına girmiş erkeğe verilen isimdir.

• Gülmece Unsurları: Gülmece ya da bir diğer ismi ile mizahi unsurlar orta oyununda komik diyaloglara, nakaratlara ve yanlış anlaşılmalara dayanır.

• Mukaddime (Giriş):  Bu bölüm Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirleriyle tanıdık çıktıkları tanışma konuşmasıyla başlar. Oyunun başladığı bölüm burasıdır.

• Fasıl (Oyun): Oyunun asıl olarak gerçekleştiği kısımdır.

• Bitiş: Oyunun son bölümüdür. Pişekâr, izleyicilerden özür dileyerek gelecek oyunun adını ve yerini bildirir.

• Kültürel Simgeler: Oyunda çeşitli mesleklerden insanlar ve ağızları taklit edilir. Bunlar arasında Arap, Acem, Kastamonulu, Kayserili, Kürt, Frenk, Laz, Yahudi, Ermeni sayılabilir.